Siyasal pazarlamada amaç, seçmen istek ve ihtiyaçlarının doğru tespit edilebilmesi, seçmenlere yönelik politikalar oluşturulması, uygulanması ve en nihayetinde siyasal süreçte seçmen sadakati oluşturulabilmektir.
Özellikle, aldığı oy oranına bakılmaksızın seçimlerde ikinci olan partinin seçimleri kaybetmiş sayıldığı demokrasi kültürü gelişmiş toplumlarda, rakiplerden farklılaşarak ön plana çıkmak siyasal partiler için son derece önemlidir.
Hafızalarımızı biraz yokladığımızda birçok siyasi partinin
, seçmen istek ve ihtiyaçlarına cevap veremediğinden nihai hedefi olan iktidar olma erkine sahip olamadığını, zamanla siyasal pazardan kalıcı olarak silindiğini görüyoruz.
Seçmenin, iktidar olabilmek adına ne kadar önemli bir faktör olduğunun altını çizmek gerekir. Günümüzde, siyasi partiler artık seçmeni tanımadan, onların demografik özelliklerini tanımlamadan seçim kazanıl(a)mayacağının farkına varmışlar ki birçok siyasi parti seçim kampanyalarında profesyonel kampanya şirketlerinden destek almaya yönelmiş durumdalar.
Ayrıca, seçmen ihtiyaç ve isteklerini tanımaya yönelik gerçekleştirdikleri düzenli siyasal pazar araştırmalarıyla politika ve vaatlerini şekillendirmektedirler. Her biri birer marka olan siyasi parti liderleri, adaylar ve parti örgütleri, iletişimin tüm imkanlarını kullanarak seçmenine ulaşmaya çalışıyorlar.
Belirli bir marka imajına sahip olmadan seçmen zihninde konumlanmak zor hale gelmiştir. Yapılan çalışmalar, son dönemlerde seçmen oy verme davranışında parti liderini, icraatlarını ve imaj unsurunu, ideolojilerden daha fazla önemser hale geldiğini göstermektedir. Bu kapsamda, markaya ilişkin faktörlerin seçmen zihninde konumunun anlaşılması önemlidir.
Siyasi partilerin seçmen zihninde konumlanma haritasının resmedilmesi adına Gaziantep ilinde 400 seçmeni kapsayan bir alan çalışması gerçekleştirdik. Zaman ve maliyet unsurlarını minimize etme ve heterojen kitlelere ulaşma isteği bizi, şehrin kalabalık bölgelerinde veri toplamaya yönlendirdi.
Çalışmada amaç; gerçekleştirilen son milletvekili genel seçimlerinde seçim barajını aşarak mecliste temsil hakkı kazanan 4 siyasi partinin ( AK Parti, CHP, MHP, HDP ) seçmen zihninde nasıl konumlandıklarını resmetmek ve siyasal pazarlamanın uygulayıcı aktörleri olan siyasi partilere politika ve vaat oluşturma sürecinde seçmeni daha iyi tanıma fırsatı sunabilmekti. Çalışma sonuçları tüm iller için tabi ki genelleştirilemez ancak Türkiye’nin en büyük metropol şehirlerinden birisi olan ve seçmen sayısı her geçen yıl artan Gaziantep seçmenini tanıma açısından siyasi partilere önemli ipuçları oluşturacağını düşünüyoruz.
Çalışma sonuçları
, siyasi partilerin seçmen zihnindeki konumlarıyla ilgili çarpıcı bulgular elde etmemizi sağladı.
Siyasi marka bilinirlikleri açısından şu an iktidar partisi konumunda olan Ak Parti önemli bir bilinirlik seviyesindedir. Seçmenlere yönelik yardımsız hatırlatma testi sonucunda ilk akla gelen siyasi parti Ak Parti (%45 ) olmuştur. CHP ( %23,5 ), MHP ( %16,8 ) ve HDP (%7) seviyesinde bilinirliğe sahiptir.
Ayrıca, parti sadakati açısından Ak Parti ( %92,4) diğer partilere nazaran daha sadık bir seçmen kitlesine sahip gözükmektedir. CHP ( %78,3 ), MHP (%82,2 ) ve HDP ( %69.2) seçmenin de genel anlamda partilerine sadık seçmenler oldukları çalışma sonuçlarıyla ortaya konulsa da, partisine en sadık seçmen kitlesinin Ak Parti olduğu görülmektedir.
Araştırmaya katılan ve Ak Partiye oy veren 180 seçmenin 84’ü kadın, 96’sı erkektir. 94 CHP seçmeninin ise 52’si kadın, 42’si erkektir. Öte yandan, 67 MHP seçmenin 47’si erkek, 20’si kadınken, HDP’ ye oy veren 28 seçmenin 19’u erkek, 9’u kadındır. Görüleceği üzere -CHP dışında – diğer siyasi partilerin aldıkları oylara bakıldığında erkek seçmenler tarafından daha fazla tercih edildiği görülmektedir.
Yaş gruplarına bakıldığında 18-29 yaş arası seçmenler 2015 genel seçimlerinde Ak Parti’ye daha fazla oy verirken, 30-39 yaş arası CHP ve MHP’ye daha fazla oy vermişlerdir. Medeni durumu bekar olan kişilerin kullandıkları oylar arasında ilk sırayı Ak Parti alırken, ardından CHP ve MHP gelmektedir. Eğitim düzeyinde AK Parti’nin belirgin bir üstünlüğü bulunmaktadır.
Araştırmaya katılan kişilerin siyasi partiyi tercih ederken üzerinde etkisi olan faktörlere ilişkin bulgular sonucunda seçmenin büyük bölümünün ortaya konulan kriterlerin önem derecesini yüksek olarak değerlendirdikleri görülmektedir. Özellikle siyasi parti lideri ve siyasi partiye duyulan güven çok önemli olarak değerlendirilen kriterler olarak karşımıza çıkmaktadır. Daha sonra ise siyasi partinin beklentilere uygunluğu ve icraatları seçmenler nazarında çok önemli gözükmektedir. En az önemli görülen kriter ise siyasi partinin seçmenine sunduğu promosyon ve reklamlar kriteri ön plana çıkmaktadır. Araştırma sonuçları siyasi partiye duyulan güvenin ve siyasi parti liderinin oy verme davranışındaki belirleyici özelliğini ön plana çıkarmaktadır.
Marka hatırlanma analizi açısından kullanılan oyların genel dağılımına bakıldığında, ilk akla gelen parti ve partisine bağlı seçmen sayıları ile 2015 genel seçiminde kullanılan oyların partiler arasındaki dağılımı, siyasi partiler arasındaki bilinirlik - satın alma davranışı ilişkisindeki benzerliği ortaya koymaktadır. Zaten Ak Parti ve CHP’nin siyasal pazar payında öncü partiler olduğu alınan seçim sonuçlarında da teyit edilmektedir.
Bülent DEMİRAĞ /Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Doktora Öğrencisi
21/01/2009
20/01/2009
21/01/2009